Сыбайлас жемқорлыққа тосқауыл қоямыз: Мемлекеттік кірістер органдарында парасаттылықты нығайту

Сыбайлас жемқорлық мемлекеттің экономикалық қауіпсіздігіне ғана емес, сонымен қатар мемлекеттік институттарға деген қоғамдық сенімге де қатер төндіретін жүйелі құбылыс болып табылады. Қазақстан Республикасында бұл құбылысқа қарсы күрес негізгі заңнамалық актілерде бекітілген мемлекеттік саясаттың басты басымдықтарының бірі болып саналады. Фискалдық тәртіпті қамтамасыз ету мен кедендік төлемдерді әкімшілендірудің алдыңғы шебінде тұрған мемлекеттік кірістер органдары (МКО) мінсіз адалдықты сақтау үшін айрықша жауапкершілік артады.

МКО-дағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасы Заңына қатаң сәйкестікте жүзеге асырылады. Бұл заң сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың құқықтық және ұйымдастырушылық негіздерін белгілейді, мемлекеттік органдар мен лауазымды тұлғалардың міндеттерін айқындайды, сондай-ақ оның алдын алуға, анықтауға, жолын кесуге және салдарын жоюға бағытталған кешенді шараларды көздейді. Мемлекеттік кірістер жүйесінде сыбайлас жемқорлықтың кез келген көріністеріне нөлдік төзімділік қағидаты іске асырылады. Бұл тек жасалған құқық бұзушылықтар үшін жазаның бұлтартпастығын ғана емес, сонымен қатар олардың туындауына әкелетін алғышарттарды проактивті түрде жоюды білдіреді, бұл сыбайлас жемқорлыққа қарсы саясаттың негізі болып табылады.

Сыбайлас жемқорлық тәуекелдерін азайтудың ең тиімді құралы – мемлекеттік қызметтерді барынша цифрландыру болып отыр. Мысалы, электрондық шот-фактураларды жазып беру немесе кедендік декларациялау үшін қолданылатын автоматтандырылған жүйелерді енгізу салық төлеушілер мен инспекторлардың жеке өзара іс-қимылын барынша азайтады, осылайша «адами факторды» және бопсалау мүмкіндігін жояды. Процестердің ашықтығы азаматтар мен бизнестің өз өтініштері мен декларацияларының мәртебесін электрондық порталдар арқылы бақылау мүмкіндігімен қамтамасыз етіледі, бұл МКО қызметкерлерінің есеп берушілігін айтарлықтай арттырады. Бұдан басқа, нормативтік құқықтық актілер мен әкімшілік рәсімдердегі сыбайлас жемқорлық тәуекелдеріне жүйелі түрде талдау жүргізіліп, кейіннен оларды жедел жою шаралары әзірленеді.

Қызметкерлер арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениет пен кәсіби әдепті қалыптастыруға ерекше назар аударылады. ҚР Мемлекеттік қызметшілердің Әдеп кодексінің нормаларын қатаң сақтау әрбір қызметкер үшін міндетті болып табылады, ал адалдық мәселелері бойынша тұрақты түрде оқулар мен тестілеулер өткізу осы қағидаттарды бекітеді. Қолданыстағы заңнамада көзделген маңызды қаржылық бақылау құралы – қызметкерлердің кірістері мен мүліктері туралы декларацияларды міндетті түрде ұсынуы. Бұдан басқа, МКО-да қызметкерлердің өз қызметтік міндеттерін орындау кезіндегі адалдығын тексеруге бағытталған жедел іс-шаралар жүргізілуі мүмкін.

ҚР Қылмыстық кодексіне және сыбайлас жемқорлыққа қарсы бейінді заңға сәйкес, сыбайлас жемқорлық қылмыстарын жасаған МКО-ның лауазымды тұлғаларына қатысты ең қатаң жазалау шаралары, оның ішінде бас бостандығынан айыру және мемлекеттік қызметте лауазым атқаруға өмір бойы тыйым салу қолданылады. Бұл ретте, Қазақстан Республикасының заңнамасы сыбайлас жемқорлық фактілері туралы хабарлаған адамдарды мемлекеттік қорғауды, сондай-ақ қылмыстарды ашуға ықпал ететін сенімді деректер бергені үшін көтермелеуді көздейді.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы шаралардың тиімділігі тек мемлекеттің күш-жігеріне ғана емес, сонымен бірге қоғамның белсенді азаматтық ұстанымына да байланысты. Азаматтар мен бизнес өкілдері өздеріне белгілі болған сыбайлас жемқорлық фактілері туралы хабарлауға және заңсыз ынталандыруға қатысты кез келген әрекеттерден бас тартып, іскерлік адалдық қағидаттарын қатаң сақтауға тиіс. Мемлекеттік кірістер органдарында тиімді сыбайлас жемқорлық тосқауылын құру заңнаманы үнемі жетілдіруді, цифрландыруды тереңдетуді, әдеп нормаларын қатаң сақтауды және, ең бастысы, жазаның бұлтартпастығын талап етеді. Тек осылай ғана МКО мемлекеттік бюджеттің адал және ашық толығуын қамтамасыз етіп, осылайша азаматтардың сенімін нығайтады және Қазақстан Республикасының тұрақты экономикалық дамуына ықпал етеді.