Мемлекеттік қызметшілердің моральдық-этикалық құндылықтары.

Мемлекеттік қызметшілердің оң имиджін қалыптастыру және нығайту мемлекеттік жүйені дамытудың басым бағыттарының бірі болып табылады.

Мемлекеттік қызметшілердің оң имиджіне қойылатын негізгі талаптар Қазақстан Республикасы Президентінің 2015 жылғы 29 желтоқсандағы No153 «Қазақстан Республикасы мемлекеттік қызметшілерінің этикалық стандарттары мен мінез-құлық қағидаларын одан әрі жетілдіру» Жарлығымен бекітілген, Қазақстан Республикасы Мемлекеттік қызметшілерінің Әдеп кодексінде айқындалған.

Онда «Мемлекеттік қызметті атқару қоғам мен мемлекет тарапынан ерекше сенім білдіру болып табылады және мемлекеттік қызметшілердің қызметтік этикасына жоғары талаптар қояды» делінген.

Сонымен қатар, осы Әдеп кодексінде мемлекеттік қызметшілердің моральдық-этикалық мінез-құлқына қойылатын негізгі талаптарды, сондай-ақ олардың мінез-құлқының негізгі стандартын Қазақстан Республикасының Конституциясына, 2015 жылғы 23 қарашадағы «Қазақстан Республикасының мемлекеттік қызметі туралы» және 2015 жылғы 18 қарашадағы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» заңдарына сәйкес белгілейді. Ол халықтың мемлекеттік органдарға сенімін нығайтуға, мемлекеттік қызметтегі қарым-қатынаста жоғары мәдениетті қалыптастыруға және мемлекеттік қызметшілердің дұрыс емес әрекеттерінің алдын алуға бағытталған. Ал, ең бастысы, мемлекеттік қызметшілер өз қызметінде мемлекеттік саясатқа берік болуы және оны дәйекті түрде жүзеге асыруы, халықтың мемлекеттік қызметке, мемлекет пен оның институттарына деген сенімін сақтауға және нығайтуға ұмтылуы қажет.

Әрине, мемлекеттік қызметші болу үлкен мәртебе, бірақ кәсіби тәжірибемен қатар адамгершілік қасиеттердің де болуы маңызды. Әсіресе, қазіргідей жаңа ақпараттық технологиялар мен БАҚ (бұқаралық ақпарат құралдары)еркіндігі жағдайында. Мемлекеттік қызметші атағын алуға үміткер азаматтардың халық алдындағы жауапкершілік жүгін анық сезінуі үшін ең алдымен олардың моральдық-этикалық құндылықтарын дамытуға күш салуы қажет. Өйткені, Әдеп кодексінің талаптарын сақтау олардың қызметтік міндеті болып табылады, ал бұзу Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жауапкершілікке әкеп соғады.

Мемлекеттік қызметшілердің этикалық мінез-құлқы және олардың қызметтік міндеттеріне қатысты әділдік деңгейі қоғамның жалпы жағдайын, олардағы сыбайлас жемқорлық деңгейін, инвестициялық ахуал жағдайын және т.б. маңызды көрсеткіштердің бірі болып табылады.

Моральдық-этикалық құндылықтарды дамыту арқылы мемлекеттік қызметшінің оң имиджін қалыптастыру идеологиялық, саяси және мәдени аспектілерді қамтиды. Бұл мемлекеттік қызметшінің кәсіби біліктілігін ғана талап етпейді. Ол көптеген әлеуметтік топтар үшін тартымды, қолайлы имиджге ие болуы керек. Демек, мемлекеттік қызметшілердің имиджі, ең алдымен, мемлекеттік органдарда қызмет ететін лауазымды тұлғалардың имиджін құрайтын тікелей және жанама сипаттарынан қалыптасады. Оның қалыптасуы күрделі және ұзақ процесс. Мемлекеттік қызметшінің жұмысы мен тәртібі қашанда ашық. Оның бейнесі мемлекет бейнесінің бір бөлігі. Мемлекеттік қызметшілердің, мемлекеттік органдар басшыларының жұмысы тұтастай алғанда биліктің тиімділігін, олардың халық алдындағы жауапкершілігінің деңгейін бағалайды. Бұл мемлекеттік қызметшілерге жүктелетін жоғары жауапкершілікті білдіреді.

Мемлекеттік қызметшінің бейнесі адамның сыртқы және ішкі мазмұны мен психологиялық формаларынан құралады, уақыт пен қоғам сұранысына сай келеді.

Жағымсыз бейне өз кезегінде жүйеде мемлекеттік билік пен халыққа байланысты, яғни мемлекет пен қоғам арасындағы мәселелердің туындауы мен дамуына әсер етеді. Мемлекеттік қызметтің оң имиджін қалыптастырудың мақсаты – билік құрылымдарының тиімді жұмыс істеуі емес, оның жұмысының тиімділігін барлық азаматтарға дәлелдеу.

Ал, осыған орай, Әдеп кодексі халықтың мемлекеттік қызметшіге деген сенімін арттыруға, мемлекеттік қызметшінің моральдық-этикалық бейнесіне жоғары талаптар қоюға бағытталған. Сондай-ақ, мемлекеттік қызметшілердің жұмыстан тыс уақытта, еңбек жағдайында, жұртшылық алдында сөз сөйлеу кезінде қозғалуы, өзін-өзі бақылауы сияқты жалпы мінез-құлық стандарттарын белгілейді.

Жұртшылықпен қарым-қатынас жасауда мемлекеттік қызметшінің сыртқы келбеті мен адамгершілік қасиеттері маңызды рөл атқарады. Сондықтан барлық мемлекеттік қызметкерлерге пара, сыйлық алу фактілеріне жол бермеу, әлеуметтік желілерде жағымсыз фотосуреттерді жарияламау туралы үнемі ескертіп отыру қажет.

Кез келген мемлекеттік қызметші мынадай міндеттерді орындауға міндетті: біріншіден, басшылар қарамағындағы лауазымды тұлғалар тарапынан бұзушылықтардың алдын алу үшін жүйелі түрде профилактикалық шаралар қабылдауы керек. Екіншіден, жұмыстан тыс уақытта алкогольді ішімдіктерді ішетін үйірмеге қатысуды шектеу керек. Үшіншіден, Қазақстан Республикасының «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы», «Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызмет туралы» Заңдарының және Мемлекеттік қызметшілердің Әдеп кодексінің талаптарын бұзбау, сыбайлас жемқорлық фактілерін анықтау және жолын кесу. Төртіншіден, сыбайлас жемқорлыққа қарсы шектеулерді сақтау, соның ішінде сыйлықтарды қабылдамау.

Билік құрылымдарының сыртқы келбетін жақсы жаққа өзгерту осы құрылымдарға деген көзқарасты да өзгертеді, мемлекеттік билік жұмысының тиімділігін арттырады. Әрине, бұл өзгерістер халықтың мемлекеттік органдарға деген сенімін арттырып қана қоймай, жалпы мемлекетке деген сенімін арттырады. Ал өз елінің сенім артқан азаматтары болашаққа сеніммен қарап, өз елінің әл-ауқатын арттыруға бар күш-жігерін салады.

Белгілі бір тәртіпсіз сақталмаса, адамдар арасындағы қарым-қатынас хаосқа айналуы мүмкін. Сондықтан әрбір қоғамда адамдардың мінез-құлқын адами тұрғыдан бақылайтын, теріс қылықтарын азайтатын белгілі бір нормалар жиынтығы қалыптасты. Мысалы, үлкенді сыйлау, қоғамдық орындарда тәртіп сақтау, адамдардың мүддесіне нұқсан келтірмеу, т.б. Өмірдің әртүрлі салаларында этиканы сақтауы әртүрлі. Ресми қызметте этиканы сақтау өте маңызды. Соның ішінде мемлекеттік қызметшілердің этикасына баса назар аударылады. Мемлекеттік қызметші қоғамның әртүрлі өкілдерімен жұмыс істейтіндіктен, ол үлкен дайындықпен жұмыс істеуі керек. Кезекшілік орнында өзін ұстай білу, сыртқы түрін және формасын бақылау, әңгімелесуде анық және түсінікті жүйелі сөйлеуді қолдана білу - мұның бәрі қызметкердің кәсіби этикалық құндылықтарына және жалпы қабылданған мінез-құлық нормаларына жатады.

Мемлекетке қызмет ету – елдің жарқын болашағын құруға бар күш-жігерін жұмсау үшін моральдық-этикалық мінез-құлық талаптарына жауап беретін қоғам мен мемлекет тарапынан ерекше сенімге ие болу. Осы жолда аянбай, еліміздің әлеуметтік-экономикалық жағдайын жақсартуға үлес қосайық!

Жетісу облысы бойынша МКД

Этика жөніндегі уәкіл Д. Б. Нұрғожаев