ҚЫЗМЕТТЕН ТЫС УАҚЫТТА МЕМЛЕКЕТТІК ҚЫЗМЕТШІЛЕРДІҢ ҚАРАПАЙЫМДЫЛЫҒЫ МЕН АДАМГЕРШІЛІК СТАНДАРТТАРЫ

Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік қызмет – бұл жоғары моральдық-әдептілік стандарттарына үнемі сәйкес болуды талап ететін миссия. Бұл мәртебе жұмыс уақытымен шектелмейді, мемлекеттік қызметшінің бүкіл өміріне таралады, бұл Әдеп кодексінде нақты бекітілген. Қызметші тәулік бойы мемлекеттің өкілі болып табылады және оның кабинеттен тыс жердегі мінез-құлқы бүкіл мемлекеттік аппараттың беделі мен азаматтардың сенім деңгейіне тікелей әсер етеді.

Кодекстің басты қағидаты: Мемлекеттік қызметшілер қызметтен тыс уақытта жалпы қабылданған моральдық-әдептілік нормаларын ұстануға тиіс. Қоғам үшін билік өкілі – бұл жай ғана азамат емес; оның жеке мінез-құлқы билік жүйесіне лезде көшіріледі. Жұмыс уақытынан тыс жасалған этикаға жатпайтын әрекет, жанжал немесе дөрекілік мемлекеттік органның беделіне орны толмас нұқсан келтіріп, азаматтарда биліктің жауапсыздығы мен жазасыздығы туралы түсінік қалыптастыруы мүмкін.

Кодекс қызметтен тыс мінез-құлыққа қатысты үш негізгі талапты белгілейді: қарапайымдылық, лауазымды пайдаланбау және қоғамдық имандылықты сақтау.

Біріншіден, мемлекеттік қызметші қарапайымдылық танытуға және тиісті қызметтерді алу кезінде өзінің лауазымдық жағдайын баса көрсетпеуге және пайдаланбауға міндетті. Қызметтік куәлікке немесе мәртебеге сілтеме жасай отырып, артықшылықтар, жедел қызмет көрсету немесе негізсіз преференциялар алуға тырысу – бұл сенімді тікелей теріс пайдалану және этиканы бұзу. Қызметші өзінің мәртебесі қарапайым азаматтардан «жоғары» тұруға құқық береді деген әсер қалдырмау үшін кез келген лауазымын көрсетуден аулақ болуы тиіс.

Екіншіден, қоғамдық имандылыққа қол сұғумен ұштасқан қоғамға қарсы мінез-құлық жағдайларына жол берілмейді. Бұл кез келген деструктивті немесе арандатушылық мінез-құлықты: көпшілік алдындағы бұзақылық пен төбелестерге қатысудан бастап, қоғамдық орындарда әдепсіз немесе қатты мас күйде болуға дейінгі әрекеттерді қамтиды. Мұндай әрекеттер заң мен тәртіпті бұзып қана қоймай, қоғамға құрметсіздік танытады, ал бұл үшін мемлекеттік қызметші күшейтілген жауапкершілікте болады.

Мереке және демалыс күндеріндегі мінез-құлыққа ерекше назар аударылады. Қызметшілер қоғаммен жиі қарым-қатынас жасайтын мұндай сәттерде келесі ережелерді есте ұстау маңызды:

- Қоғамдық орындарда әдепсіз мінез-құлыққа жол бермеу, мейлі ол шамадан тыс агрессия, дөрекілік немесе әдептілік ережелерін елемеу болсын.

- Азаматтармен қарым-қатынаста сыпайылық пен әдептілік таныту. Мемлекеттік қызметші дөрекілікке, адамның қадір-қасиетін кемсітуге және бейәдеп мінез-құлыққа жол бермеуге міндетті, осылайша оның әрекеттері әділ сынға себепкер болмауы тиіс.

- Қызметтік беделге нұқсан келтіретін кез келген әрекеттердің алдын алу. Бұған мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарына сәйкес келмейтін пікірлерді жария түрде білдіру немесе қызметтік ақпаратты жария ету де кіреді.

- Қоғамдық тәртіптің бұзылуына себеп болатын жағдайларға қатыспау. Билік өкілі заңдылық пен азаматтық жауапкершіліктің үлгісі болуы керек.

Әрбір мемлекеттік қызметшінің жоғары мәдениеті мен жеке жауапкершілігі – бүкіл мемлекеттік аппараттың беделінің басты көрсеткіші және қоғам сенімінің іргетасы болып табылады. Қызметтен тыс уақытта осы нормаларды сақтау – бұл жеке бостандықты шектеу емес, мемлекет көрсеткен ерекше сенімнен туындайтын саналы міндеттеме. Бұл стандарттарды бұзу мемлекеттік қызметтің абыройына кір келтіретін тәртіптік теріс қылық ретінде қарастырылады және тиісті жауапкершілікке әкеп соғады. Сондықтан мемлекеттік қызметші үшін этиканың демалыс күні жоқ.